در کشاکش دین و دولت؛ نگاهی عمیق به ابعاد و زوایا روایت های تاریخ اسلام - وبلاگ فیروزآباد

به گزارش وبلاگ فیروزآباد، خبرنگاران - دکتر حسین حاتمی، عضو هئیت علمی دانشگاه قزوین: در کشاکش دین و دولت واپسین اثر محمدعلی موحد است. این کتاب در واقع با گزارشی ساده و فشرده از دوران سی ساله پس از رحلت پیامبر اسلام در سال 11 هجری تا صلح امام حسن و معاویه در سال 41 هجری آغاز می شود. در این قسمت چنان که خود موحد اشاره کرده، او کوشیده با دقت در مضمون روایت های مورخان و تعمق در ابعاد و زوایا آن ها، تصویری بالنسبه معقول و قابل اعتماد آن دوران به دست دهد. دوران سی ساله ای که موحد در فصل اول کتاب بر آن تمرکز کرده، آبستن وقایع شگرفی بود که سرنوشت حکومت زیر پرچم اسلام را رقم زد.

کتاب از این منظر برای خواننده فارسی زبان و ایرانیان اهمیت دارد که پس از این گزارش تاریخ سی ساله صدر اسلام، به ورود اسلام به ایران می پردازد. در اینجا نیز موحد از برخوردهای نخستین در مرزها آغاز می کند و مرحله به مرحله تا گزارش فتح الفتوح نهاوند پیش می رود. ارزش کار موحد در اینجا ذکر و سپس مقایسه روایت های متفاوت از رویدادهاست. فصول سوم و چهارم و پنجم هم به رابطه ایرانیان و تازیان و نیز نقش ایرانیان در توسعه و توسعه دیوان سالاری اسلامی اختصاص یافته است. واپسین فصل کتاب نیز به قصه شگفت خارجی گری و ظهور خوارج پرداخته است.

موحد در سراسر کتاب چنان که اقتضای یک بحث جدیِ انتقادی است، چشم اندازها را مکرراً در معرض دید قرار داده و روایت ها را بیش از یکبار بازخونی کرده و پا به پای اطلاعات تازه تری که به دست می دهد، دوباره و گاهی چندباره بر سر روایتی می رود و در زوایای آن کنجکاوی می کند.

جدای از این مساله، کتاب از دو جنبه دیگر نیز واجد ارزش است. نخست نویسنده آن. در واقع خواننده قبل از خواندن کتاب و تنها با دانستن نام نویسنده می تواند حدس بزند که با متنی معتبر روبرو است. دیگر نثر کتاب است. موحد تلاش کرده بی آنکه از نثر علمی فاصله زیادی بگیرد، از ارجاعات مکرر و نثر فنی و خشک آکادمیک بپرهیزد تا خوانندگان عام نیز بتوانند ضمن استفاده از محتوای بحث، از خواندن متن کتاب هم لذت ببرند.

در نهایت این اثر، کتابی خواندنی و مجذوب کننده برای علاقه مندان به موضوعاتی نظیر ظهور و توسعه اسلام، مسائل و معضلات دهه های نخستین دولت اسلامی، ورود اسلام به ایران، روابط ایرانیان با اعراب و ظهور خوارج خواهد بود.