انجام پژوهش شناخت نقشه های نوظهور فرش دستباف دوره قاجار - وبلاگ فیروزآباد

به گزارش وبلاگ فیروزآباد، ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، انجام پژوهش شناخت نقشه های نوظهور فرش دستباف دوره قاجار صورت گرفت.

سید عبدالمجید شریف زاده، رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی در این زمینه اظهار کرد: این پژوهش توسط لیلا نفیسی نیا، کارشناس پژوهشی این مرکز صورت گرفته است. بطور کلی مطالعه و شناخت فرش ایران در دوره های مختلف تاریخ ایران، به نوعی مطالعه خود تاریخ این کشور است، زیرا این هنر یکی از مهم ترین هنرهای مردمی و سنتی محسوب می گردد. این پژوهش نیز در پی آن است که تفاوت های شاخص قالی های دوره قاجار با فرش های دوره های قبل را تعیین و به مطالعه عوامل مؤثر در بروز تحولات فرش این دوره بپردازد.

او گفت: به این ترتیب به وسیله منابع مکتوب از جمله کتب، منابع و سایت ها و نیز مصاحبه با اساتید فن، مجموعه ای از نقشه های مختص این دوره تعیین و معرفی گردید و براساس مضمون و محتوای این نقشه ها، طبقه بندی طرح های این دوره صورت گرفته است.

شریف زاده در ادامه با بیان اینکه در دوره قاجار با ایجاد تغییرات در نظام سنتی جامعه و رواج انواع صنایع و تکنیک های فراوری، تغییرات بسیاری در فرش ایجاد شد که از جمله محسوس ترین این تغییرات، بروز نقشه های جدید و متفاوت با دوره های پیشین، ابعاد خاص فرش ها و کاربری های جدید است، اعلام نمود: قالی های تصویری نمونه شاخص این تغییر است که بر پدیده تصویرگری در فرش تاکید می کرد.

او بعضی از عوامل گرایش به این موضوع را گرایش به هنر غرب و طبیعت پردازی، تحت تأثیر ارتباط با فرهنگ غرب، ظهور عکاسی، چاپ سنگی، نقاشی قهوه خانه ای و علاقه به موضوعات ادبی و فرهنگ باستانی ایران و کشف محوطه های باستانی و معرفی آثار دوره های قبل به شکل فراگیر بیان کرد.

رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه اضافه نمود: در دوره قاجار علاوه بر دربار بسیاری از صاحب منصبان و والیان حکومت های محلی نیز اشتیاق زیادی به فرش به عنوان محصولی فاخر و هنرمندانه پیدا کردند و تعدادی نقشه و طرح به نام بعضی از آنان شهرت یافت که از آن میان می توان به طرح مشهور به گلدانی ظل السلطانی، طرح مستوفی، طرح وزیری و طرح بختیار اشاره نمود.

او اظهار کرد: در اواخر این دوره با توجه به اقبال اروپا و آمریکا به فرش های ایرانی که از صادرات آن در دوره ناصرالدین شاه و شرکت در نمایشگاه های بین المللی شروع شده بود، شرکت های خارجی از جمله زیگلر و کمپانی شرق، مشغول فراوری فرش در ایران شدند که بعدها منجر به تاسیس شرکت سهامی فرش ایران شد.

به گفته شریف زاده، دوره قاجار، دوره معرفی فرش ایران به جهانیان و رونق تجارت بین المللی فرش بود تا جایی که در سال 1906 میلادی 17 کشور دنیـا از خریـداران فرش ایران بودند.

او رایج ترین نقشه های دوره قاجار را در دو دسته کلی قرارداد و گفت: دسته نخست نقشه های کهن شامل نقشه های عشایری و روستایی، نقشه های دوره صفوی همچون ترنج دار، لچک و ترنج و شاه عباسی های افشان، نقشه های هراتی به ویژه هراتی های گلدانی و افشان که در این گروه بسیاری از طرح های پیشین قرار می گیرند و همانند گذشته ساختارهای مسلطی مانند لچک ترنج و ترنجی سیمای کلی فرش های قاجاری را تشکیل می دهند.

شریف زاده دسته دوم را نقشه های نوظهور شامل نقشه های تصویری (مضامین روایی و ادبی، مناظر و شخصیت ها)، نقشه های منسوب به رجال (ظل السلطانی، مستوفی و...)، نقشه های نیمه تجریدی (گل فرنگ، درختی حیواندار) ، نقشه های عجیب و غریب (نقش اجنه، واق واق و ...) و نقشه های اقتباسی (قفقازی، گوبلنی و...) عنوان نمود و اضافه نمود: بزرگترین مرکز قالیبافی ایران در زمان قاجار اراک و نواحی اطراف آن دانسته شده است. طرح ها و نقوش فرش قاجار در مقایسه با طرح های پرتکلف، فاخر و درباری دوره درخشان فرشبافی ایران، دوره صفوی، ساده و عامیانه است.

او در خاتمه با بیان اینکه ظهور و گسترش طرح های تصویری و اقتباسی، مهمترین پدیده در طرح و نقش قالی های این دوره است، توضیح داد: نقوش بکار رفته در این فرش ها به استثنای طرح های تصویری، بیشتر گیاهی است و نقوش حیوانی، به ویژه حیوانات غیرواقعی تا حدودی حضور یافته و گرایش به واقع گرایی و طبیعت پردازی در ترسیم نقوش از دیگر ویژگی های قالی های قاجار بشمار می رود.