ویرانه های قلعه کمیز یادآور حمله تیموریان به جنوب ایران است - وبلاگ فیروزآباد

به گزارش وبلاگ فیروزآباد، میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، ویرانه های قلعه کمیز یادآور حمله تیموریان به جنوب ایران است.

شهرستان رودان از طرف شمال غرب به شهرستان حاجی آباد، از غرب به شهرستان بندرعباس، از طرف جنوب و جنوب غرب به شهرستان میناب و از شرق به استان کرمان محدود می گردد.

راههای دسترسی

قلعه کمیز در فاصله ده کیلومتری از راه اصلی بندرعباس-کهنوج واقع شده است. راه فرعی زیر از راستا روستای سردنگ کمیز به قلعه کمیز منتهی می گردد.

معماری

در جریان تهیه پرونده ثبتی قلعه کمیز، از اطراف قلعه قطعات سفال های شکسته جمع آوری شد. تعداد زیادی از سفال ها بدون لعاب با خمیره قرمز رنگ هستند. تعدادی از سفال ها ظریف با پوشش نخودی هستند که بر روی آنها تزئینات کنده دیده می گردد. چند قطعه سفال لعاب دار اسلامی، چینی، آبی سفید و یک قطعه النگو از خمیر شیشه نیز بدست آمده است. سفال ها نشان می دهند که قلعه کمیز در اواسط دوران اسلامی مسکونی بوده و ممکن است یکی از هفت قلعه ای باشد که در حمله تیموریان به جنوب ایران ویران شده است.

این قلعه بر روی یک پشته طبیعی صخره ای به ارتفاع 15 تا 20 متر واقع شده است. پلان این قلعه دقیقاً بر مبنای ویژگی های طبیعی و توپوگرافی صخره زیر قلعه شکل گرفته است. طول غربی- شرقی قلعه (حریم درونی) حدود 55 متر و عرض شمالی - جنوبی آن حدود 30 متر است. این قلعه دارای چهار برج اصلی در گوشه های شمال غرب، شمال شرق، جنوب غرب و جنوب شرق است و علاوه بر آن دارای چهار برج کوچک در حدفاصل برج های اصلی است که در واقع نقش پشتیبان دیوارهای قلعه را ایفا می نموده اند و به احتمال زیاد توپر بوده اند یعنی هم به عنوان برج و هم بعنوان پشتیبان حفاظتی دیوارهای قلعه بکار می رفته اند.

ابعاد برج ها فرق دارد. بزرگترین برج در گوشه جنوب شرقی دارای 16 متر قطر قاعده است. برج جنوب غربی 12 متر، برج شمال غرب 12 متر و برج شمال شرق 14 متر قطر دارند. پشتیبان ها نیز بین 4 تا 6 متر قطر دارند. ویژگی طبیعی صخره دژ به گونه ای است که از جهات جنوب غرب و شرق، صعود به قلعه به راحتی امکان پذیر نیست، زیرا جهات مزبور به شکل دیواره های صخره ای می باشند. فقط از ضلع شمالی که به احتمال زیاد ورودی داخلی دژ نیز در همین بخش بوده، صعود و ورود به دژ امکانپذیر بود، زیرا شیب تپه صخره ای در این بخش ملایم تر است و به همین علت برای برطرف این نقیصه و تکمیل استراتژی دفاعی دژ، اقدام به ساخت یک حصار تدافعی درونی به قطر چهار متر در ضلع شمالی شده که در امتداد شرقی و غربی به صخره های بلند دو ضلع غربی-شرقی تپه ختم و متصل میشده است.

دژ دارای یک حصار بیرونی با دیوارهای خشتی به پهنای چهار متر است که پلان آن نزدیک به چهارضلعی است. بخشی از ضلع غربی حصار بیرونی در امتداد شمالی به صخره های بلند و طبیعی متصل میشده است. در واقع بخشی از دیوار خشتی بطور طبیعی از صخره های موجود تشکیل شده، سپس مجددا با اتصال دیوارهای خشتی در منتهی الیه امتداد شمالی حصار غربی به حصار جنوبی متصل میشده است.

طول غربی- شرقی حصار بیرونی 170 متر و طول شمالی-جنوبی آن 135 متر است.

تپه صخره ای که دژ بر فراز آن ساخته شده است درون حریم حصار داخلی واقع شده است. حصار بیرونی دارای یک ورودی در مرکز دیوار شمالی به پهنای 6 متر است. ابعاد خشت های بکار رفته در ساخت دژ 20*20*5 سانتیمتر با ملاط گل رس به قطر 2-3 سانتیمتر است.

ورودی ها

ورودی فعلی قلعه، بر مبنای راستا رفت وآمد و شسته شدن مصالح بر اثر روان آبها بر سطح قلعه ایجاد شده است. این ورودی در ضلع جنوبی قلعه واقع شده اما ورودی دیگری نیز برای قلعه فرض می گردد.

این ورودی در ضلع غربی و درست در مقابل بلندترین بخش قلعه واقع شده است.

ورودی دیگر قلعه، ورودی غربی آن است. این ورودی مشرف بر بلندترین نقطه قلعه بوده و با توجه به محل آن حدس زده می گردد باید ورودی اصلی باشد.

سطح فوقانی قلعه

سطح فوقانی قلعه بیشتر شامل آثار، بقایا و دیوارهایی از جنس چینه های خشتی است. کف سازی آن نیز به علت حجم انبوه آوار موجود قابل تشخیص نیست، اما میتوان با توجه به قدمت قلعه حدس زد کفپوش آن از آجرفرش بوده است.

یکی از بخش های به جای مانده قلعه فضای کوچکی است که در سطح فوقانی قلعه و در نزدیکی برج شمال غربی واقع شده است. این بخش شامل تعدادی دیوار است که تعریف کننده یکی از بخش های قلعه است.

دیوار پیرامون قلعه

قلعه کمیز مانند بسیاری از قلعه های دیگر دارای حصار بوده است. این حصار همانند خود قلعه از جنس خشت خام با ملاط گل رس است. اما به علت گذر ایام بخش عمده ای از آن تخریب شده و تنها اثری از آوار آن برجای مانده است. ابعاد خشت های بکار رفته در ساخت دیوار پیرامون همانند خشتهای بکار رفته در ساخت قلعه خشتهایی در ابعاد 20×20×5 است.

در مورد ارتفاع دیوار پیرامونی نمی توان نظر قطعی داد، اما با توجه به به جای مانده آثار و حجم آوار ناشی از خرابی دیوار در کنار آن ها ارتفاعی بین 2.5 الی 3 متر را میتوان برای آن متصور شد.

مشخصات فنی و اقدامات اجرا شده

عمده مصالح سازنده این اثر تاریخی خشت خام و با ملاط گل رس است.

بر روی بنای قلعه کمیز تا به امروز اقدام باستان شناختی مدونی صورت نگرفته است. تنها اقدام انجام شده همان دوره شناخت و ثبت ملی اثر در سال 1381 به سرپرستی مرجان روایی است. در آن فصل از شناخت قلعه تعدادی سفال لعاب دار و بدون لعاب از قلعه بدست آمد که نشان از قدمت حدود میانه اسلامی اثر است.

البته برای شناخت دوره های دقیق اثر، همچنان احتیاج به یک دوره دقیق باستان شناسی پیرامون قلعه و حفر گمانه ها و آنالیز دقیق آثار، یک احتیاج اساسی برای اثر است.

اقدامات بازسازیی اجرا شده قلعه کمیز شامل مجموعه اقداماتی همانند بازسازی دیوارهای جنوبی، شرقی و بخشی در ضلع شمالی است. این بازسازی ها با پس از ایجاد کارگاه ساخت خشت در محوطه ای در نزدیکی قلعه و ساخت خشت هایی با ابعاد 5×20×20 در سالهای 91 و 92 شروع شد و پس از استحکام بخشی به دیوارهای در حال تخریب قلعه خاتمه پذیرفت. قلعه کمیز در سال 1381 به شماره 6763 در لیست آثار ملی کشور به ثبت رسید.